Τμήμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς
Yπεύθυνος/η: Τσιαφάκη Δέσποινα
Προσωπικό:
Mεταπτυχιακοί ερευνητές:
Επιστημονικοί συνεργάτες: Μιχαηλίδου Νατάσα
To Τμήμα Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Ι.Π.Ε.Τ. ιδρύθηκε ως ένα ερευνητικό κέντρο με στόχο τη διατήρηση, διαφύλαξη και διάχυση της πολιτιστικής κληρονομιάς εφαρμόζοντας παράλληλα με τις παραδοσιακές, και τις σύγχρονες τεχνολογίες πληροφόρησης και μεθόδους παρουσίασης. Με τη χρήση δικτυακών, υπολογιστικών και πολυμεσικών εφαρμογών και το εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό που διαθέτει, αποσκοπεί στην προώθηση της επιστημονικής έρευνας στον τομέα των ανθρωπιστικών επιστημών και των επιστημών του πολιτισμού, σύμφωνα με τις σύγχρονες ανάγκες και απαιτήσεις.
Το ενδιαφέρον της μονάδας επικεντρώνεται στο σύνολο των μνημείων
λόγου και τέχνης από την αρχαιότητα μέχρι και τον 20ο αιώνα. Ιδιαίτερη έμφαση
δίνεται στη δημιουργία και αξιοποίηση ψηφιακών συλλογών πολιτιστικού αποθέματος.
Ανάμεσα στις προτεραιότητες της Μονάδας είναι:
i. οι πολυμεσικές βάσεις δεδομένων,
ii. η τρισδιάστατη (3D) αναπαράσταση και απεικόνιση χώρων και αντικειμένων,
iii. η ανάπτυξη εφαρμογών γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών (GIS) για την παρακολούθηση
και ανίχνευση αρχαιολογικών θέσεων, τη μεταξύ τους σχέση και την εξέλιξή τους
στον χρόνο, αλλά και η
iv. ολοκληρωμένη αρχειοθέτηση, μελέτη, παρουσίαση και δημοσίευση της πολιτιστικής
κληρονομιάς με τη χρήση τόσο των παραδοσιακών μεθόδων όσο και των σύγχρονων
τεχνολογιών.
Με την ανάπτυξη/ εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογικών εφαρμογών/μεθόδων και την παράλληλη αξιολόγησή τους, η μονάδα αποβλέπει αφενός στην κατανόηση, υποστήριξη και χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας για ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς, και αφετέρου στην απόδοση επιπλέον αξίας σε αυτήν, μέσω της εξαγωγής νέας γνώσης και της διαχείρισης της ήδη προσφερόμενης.
 |
Ταυτόχρονα γίνεται μελέτη για την ανάπτυξη σύγχρονων μεθόδων παρουσίασης μουσειακών αντικειμένων και συλλογών που να προσελκύουν και να γίνονται εύκολα και γρήγορα κατανοητές από το ευρύ κοινό, καλύπτοντας παράλληλα και τις απαιτήσεις των ειδικών. Η δημιουργία εικονικών μουσείων και η προβολή τους στο διαδίκτυο εμπίπτει άμεσα στους στόχους της μονάδας (βλ. για παράδειγμα στο Ι.Π.Ε.Τ., το πρόγραμμα "Virtual Guide. Ευφυής και Πολυμεσική Ξενάγηση σε Μουσειακούς Χώρους με χρήση Ασύρματης Τεχνολογίας", που αναπτύσσεται σε συνεργασία με τη Μονάδα των Υπολογιστικών Συστημάτων και Εφαρμογών του ΙΠΕΤ, αλλά και το "Κιβωτός κειμηλίων προσφύγων" που κάνει προσιτά σε όλους μέσω του διαδικτύου, περισσότερα από τέσσερις χιλιάδες κειμήλια). |
Τα προγράμματα "Ναυτίλος" και "Μελέτη και Δημιουργία Εμπειρικών Εκπαιδευτικών Μουσειοσκευών" (βλ. Προγράμματα στο Ι.Π.Ε.Τ.) που ολοκληρώθηκαν επίσης από τη Μονάδα, αφορούν στη δημιουργία εκπαιδευτικών μουσειακών προγραμμάτων με χρήση πολιτισμικού υλικού.
Στο πρόγραμμα "Ηλεκτρονικός Θησαυρός Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης: Πολιτισμός, Περιβάλλον, Τουρισμός" (βλ. Προγράμματα στο Ι.Π.Ε.Τ.), η Μονάδα έχει αναλάβει εξ ολοκλήρου τον τομέα 'Πολιτισμός', δηλ. την συλλογή, ψηφιοποίηση, αρχειοθέτηση και ταξινόμηση του πολιτιστικού αποθέματος της παραπάνω γεωγραφικής περιοχής με στόχο την προβολή και αξιοποίησή του μέσω του διαδικτύου.
Το έργο 'Παραδοσιακοί Τεχνίτες και Επαγγέλματα του Ξύλου στο
Αιγαίο, τη Θράκη και την Κύπρο' αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ανάπτυξης
μια βάσεως δεδομένων που παρέχει ένα σημαντικό ποσοστό πληροφοριών για παραδοσιακά
αντικείμενα και επαγγέλματα που τείνουν προς εξαφάνιση, από τις τρεις γεωγραφικές
περιοχές και που τα αποτελέσματά του παρουσιάζονται από το διαδίκτυο. Ανάλογος
είναι και ο ρόλος του έργου Μελέτη και Δημιουργία
Ιστοσελίδας Ξερολιθικών κατασκευών της Θράκης, του Αιγαίου και της Κύπρου.
 |
Ένας συνδυασμός όλων των παραπάνω (δηλ. ψηφιοποίηση, βάση δεδομένων, 3D, GIS, διαδίκτυο) επιχειρείται στο πρόγραμμα "Καραμπουρνάκι: καταγράφοντας το παρελθόν". Πρόκειται για την ψηφιοποίηση και την παρουσίαση στο διαδίκτυο της πανεπιστημιακής ανασκαφής που διενεργείται στο Καραμπουρνάκι Θεσσαλονίκης υπό τη διεύθυνση του καθ. Μ. Τιβέριου και των συνεργατών του δρ. Ε. Μανακίδου και δρ. Δ. Τσιαφάκη. |
Παρουσίαση του χώρου και της ανασκαφής θα γίνεται μέσα από εισαγωγικά κείμενα, φωτογραφίες και σχέδια. Μια πλήρης βάση δεδομένων που θα περιέχει το σύνολο των αρχαιολογικών ευρημάτων αποτελεί τον πυρήνα του έργου. Για το κάθε αντικείμενο έχουν προβλεφθεί τρεις τύποι δελτίων: α) αρχαιολογικό δελτίο με όλες τις συναφείς πληροφορίες (π.χ. είδος, χρονολόγηση, διαστάσεις, περιγραφή, τόπος εύρεσης κτλ.), β) δελτίο συντήρησης και γ) αρχαιομετρικό δελτίο με στοιχεία που αφορούν σε χημικές ή άλλου είδους αναλύσεις, χρονολόγηση αντικειμένου με σύγχρονες μεθόδους κτλ. Φωτογραφίες και σχέδια συνοδεύουν το κάθε δελτίο. Εδώ γίνεται και η χρήση της τρισδιάστατης αποκατάστασης ενός αριθμού αντικειμένων αποσκοπώντας όχι μόνο στην καλύτερη μελέτη τους από τους ειδικούς αλλά και στην προσέγγιση και κατανόηση της αρχικής τους μορφής από το ευρύτερο κοινό.
|
|
Η καταγραφή και η παρουσίαση του συνόλου των ανασκαφικών τομών
γίνεται μέσα από φωτογραφίες, αρχιτεκτονικά σχέδια και κείμενα. Πρωταρχικό ρόλο
εδώ παίζει η χρήση του GIS, καθώς συμβάλλει ουσιαστικά στην αποκατάσταση του
χώρου και στη διερεύνηση των σχέσεων του με την τριγύρω περιοχή.
Ταυτόχρονα γίνεται τρισδιάστατη αναπαράσταση της στρωματογραφίας της κάθε τομής
που θα βοηθήσει ουσιαστικά στη μελέτη και την κατανόησή της.
Ένα άλλο τμήμα του προγράμματος αποτελεί η ψηφιοποίηση των ημερολογίων της ανασκαφής,
με την οποία θα επιτευχθεί η χρήση και η μελέτη τους σε οποιοδήποτε χώρο και
θα διευκολυνθεί σε σημαντικό βαθμό η δυνατότητα αναζήτησης στοιχείων σε αυτά.
Το τελευταίο μέρος του έργου αφορά στην παρουσίαση της βιβλιογραφίας.
Εδώ συμπεριλαμβάνονται όχι μόνο οι δημοσιεύσεις για το Καραμπουρνάκι αλλά και
βασική βιβλιογραφία για όλες τις κατηγορίες των ευρημάτων (αρχιτεκτονικών και
κινητών) που εντοπίζονται στον ανασκαφικό χώρο.
Βασικό στόχο της μονάδας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς
αποτελεί η διεπιστημονική προσέγγιση των θετικών, κοινωνικών και ανθρωπιστικών
επιστημών. Η υλοποίηση του συνόλου των προγραμμάτων της επιτυγχάνεται
σε στενή συνεργασία με το Τμήμα Υπολογιστικών Εφαρμογών του ΙΠΕΤ, το
Υπολογιστικό Κέντρο και το Εργαστήριο Αρχαιομετρίας (θέματα χημικών
αναλύσεων, χρονολογήσεων, συντήρησης αντικειμένων).
Στενή συνεργασία επίσης υπάρχει με το Εργαστήριο Εκπαιδευτικής
Τεχνολογίας και Τηλεκπαίδευσης του ΙΠΕΤ για την ανάπτυξη των εκπαιδευτικών στόχων
της Μονάδας της Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ανάμεσα σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται
η ανάπτυξη εκπαιδευτικών προγραμμάτων και σεμιναρίων με θέματα που αφορούν στη
διδασκαλία και διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς και η δημιουργία εκπαιδευτικών
παιχνιδιών.
Στους εκπαιδευτικούς στόχους της μονάδας εμπίπτει επίσης
η συνεργασία με προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς φοιτητές με τη μορφή επιστημονικής
επίβλεψης, παροχής υποτροφιών και γενικότερα εξοικείωσης με τον χώρο της τεχνολογίας
και του πολιτισμού.
Ανάμεσα στις υπόλοιπες δραστηριότητες της μονάδας ανήκουν οι
επιστημονικές δημοσιεύσεις και η παρουσίαση των πεπραγμένων της σε διεθνή
συνέδρια (βλ. Ι.Π.Ε.Τ. Ανακοινώσεις, Δραστηριότητες,
Δημοσιεύσεις).
Για την υλοποίηση των προγραμμάτων της η μονάδα της Πολιτιστικής
Κληρονομιάς αναπτύσσει συνεργασίες με πανεπιστημιακά ιδρύματα (π.χ. Αριστοτέλειο
Παν/μιο Θεσσαλονίκης, Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης, Παν/μιο Κύπρου), ερευνητικούς
φορείς (π.χ. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Centre de Recherche et de Restauration des
Muses de France), μουσεία (π.χ. "Εθνολογικό Μουσείο Θράκης. Αγγελική Γιαννακίδου",
"Μουσείο Πιερίδη Αρχαίας Κυπριακής Τέχνης"), αρχαιολογικές εφορείες και πολιτιστικούς
οργανισμούς φορείς.
