Μελκίδη Χρύσα Πηγή: Ι.Π.Ε.Τ. © Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης

εκτύπωση θέματος

Η Αλεξανδρούπολη ονομάζεται έτσι από το 1920, μετά την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους. Δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αι. πάνω στο παλιό ψαροχώρι Δεδέαγατς, όχι ως συνέπεια της κρατικής οθωμανικής πολεοδομικής δραστηριότητας της εποχής, αλλά ως αποτέλεσμα του οθωμανικού εκσυγχρονισμού και των ρυθμίσεων που επιβλήθηκαν από την συνεργασία του με τα ξένα κεφάλαια. Συγκεκριμμένα, η αυστριακή εταιρεία του βαρώνου Hirsch, που πήρε το 1869 από την οθωμανική κυβέρνηση το προνόμιο της κατασκευής της σιδηροδρομικής γραμμής Κωνσταντινούπολης – Θεσσαλονίκης, ανέλαβε συγχρόνως την υποχρέωση να κατασκευάσει εμπορικό λιμάνι ανατολικά του Έβρου, στην Αίνο, η οποία λειτουργούσε τότε ως επίνειο και εξαγωγικό λιμάνι της Αδριανούπολης και της τουρκικής ενδοχώρας, με πλατυκάρινα σκάφη μέσω του Έβρου. Καθώς η μελέτη της εταιρείας έδειξε το ασύμφορο οικονομικό κόστος των λιμενικών έργων στην Αίνο, λόγω των μεγάλων προσχώσεων του Έβρου, αποφασίσθηκε η κατασκευή του λιμανιού στην δυτική όχθη του Έβρου, σε απόσταση εννέα μιλλίων απ΄ αυτόν, στην θέση Δεδέαγατς. Εκεί, με μεγάλη καθυστέρηση και, λόγω της λειτουργίας της σιδηροδρομικής γραμμής και του νέου μικρού λιμανιού από το 1872, δημιουργήθηκε ο πρώτος μικρός πυρήνας της νέας πόλης από τον σιδηροδρομικό σταθμό, τις αποθήκες, το τελωνείο, τα οικήματα των υπαλλήλων της διοίκησης και της εταιρείας, των εργατών του σιδηροδρόμου και του λιμανιού. Οι έλληνες έμποροι της Αίνου μετοίκησαν ομαδικά στην νέα πόλη, όπου ιδρύθηκε και ελληνικό προξενικό πρακτορείο. Οι Ρώσσοι, που κατέλαβαν την πόλη κατά τον ρωσσοτουρκικό πόλεμο του 1876-1878, σε συνεργασία κυρίως με τους έλληνες κατοίκους, επέκτειναν την πόλη, χαράσσοντας σχέδιο σε νέο τότε ευρωπαϊκό ρυθμό, με φαρδείς και ευθείς δρόμους, με λεωφόρους και πλατείες, με ωραία θέα προς την θάλασσα και πραγματοποίησαν την εγκατάσταση ύδρευσης. Έτσι, η Αλεξανδρούπολη, μετά την ανάκτησή της από τους Τούρκους, ήταν η πρώτη πόλη της τότε οθωμανικής αυτοκρατορίας, που διέφερε ως προς τον πολεοδομικό σχεδιασμό από το δαιδαλώδες, τουρκικό παραδοσιακό πολεοδομικό σύστημα, με τις ανύπαρκτες υποδομές. Γαλλική εταιρεία κατασκεύασε τον γνωστό φάρο, το 1883 η πόλη υποκατέστησε το Διδυμότειχο ως έδρα του οθωμανικού σαντζακίου (=νομού) και το 1894 είχε 1500 σπίτια. Σχολεία, εκκλησίες και διοικητικά κτήρια εμφανίσθηκαν στην δυτική πλευρά της ως το 1900. Χαρακτηριστικά τέτοια κτήρια είναι το πρώτο ελληνικό σχολείο, η Λεονταρίδειος Αστική Σχολή Αρρένων από το 1909 και η Ζαρίφειος Παιδαγωγική Σχολή, με έντονα τα νεοκλασσικά μορφολογικά στοιχεία.

Πηγή: Α. Καραδήμου Γερόλυμπου, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Βορειοελλαδικές πόλεις στην περίοδο των Οθωμανικών Μεταρρυθμίσεων, Τροχαλία 1997.