Μελκίδη Χρύσα Πηγή: Ι.Π.Ε.Τ. © Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης

εκτύπωση θέματος

Η αρχιτεκτονική των ορεινών, ιδιαίτερα των πιο απομονωμένων πομάκικων χωριών, αποτελεί μοναδικό φαινόμενο για την ενότητα, την ομοιογένεια και την γνησιότητά της. Τα ορεινά πομακοχώρια είναι έξοχα διατηρημένα οικιστικά σύνολα, που διασώζουν ακόμα αναλλοίωτες και τις παραδοσιακές κοινωνικές δομές. Αυστηρά διακεκριμμένοι μαχαλάδες ανάλογα με την παραγωγική περιοχή (χωράφια, βοσκοτόπια) της κάθε οικογενειακής φατρίας, ανδρογραμμικά εξελισσόμενης ή αραιή δόμηση με πέτρινα σπίτια και χαλαρό πολεοδομικό ιστό. Στην βορειοανατολική Ροδόπη παρατηρείται το φαινόμενο των διάσπαρτων οικισμών με ομάδες σπιτιών που απέχουν από 500 ως 3000 μ και δορυφορικές ομάδες κατοικιών γύρω από συμπαγείς, κεντρικούς οικισμούς στις κτηνοτροφικές περιοχές.
Η πομάκικη κατασκευαστική δεινότητα βασίζεται στην μακρά παράδοση των πομάκων στην οικοδομική τέχνη, που σχετίζεται με τα πολλά και μεγάλα οικοδομικά έργα των μοναστηριακών και οχυρωματικών συγκροτημάτων της βυζαντινής περιόδου στην περιοχή τους, που είναι κατάσπαρτη από τα ερείπια τέτοιας κλίμακας κατασκευών. Βασίζεται επίσης στην συνέχιση της εμπειρίας αυτής στην διάρκεια της οθωμανικής περιόδου, καθώς ήταν ενταγμένοι στις συντεχνίες των τεκτόνων της Φιλιππούπολης, που κατασκεύαζαν, εκτός των άλλων και όλα τα μεγάλα δημόσια έργα της περιοχής.
Στην πομάκικη αρχιτεκτονική υπάρχει ταυτόχρονη και διαχρονική χρήση πρωτόγονων υλικών: στέγες σκεπασμένες με άχυρα, σχιστολιθικές πλάκες ή κεραμίδια συνυπάρχουν αρμονικά. Πέτρινοι τοίχοι αδροί και ανεπίχριστοι, με αξαίρεση τα περιθώρια των παραθύρων ή μόνο πρόσοψη επιχρισμένη, βαμμένη συχνά σε έντονο λουλακί. Το μπλε είναι χρώμα ιδιαίτερα αγαπητό στους πομάκους και μπαίνει παντού, ιδίως στα κουφώματα.
Η πομάκικη αρχιτεκτονική είναι τμήμα της βορειοελλαδίτικης αρχιτεκτονικής, χαρακτηρίζεται από απλότητα και αλήθεια, άμεση σύνδεση με το περιβάλλον και τον χαρακτήρα του τόπου τους. Τα γνωρίσματα αυτά μπορεί να παρατηρήσει κανείς τόσο στην πομάκικη κατοικία, όσο και στην πομάκικη καλύβα.

Πηγές: Μ. Γιαννοπούλου-Ρουκούνη, «Πομακοχώρια. Κατασκευή, υλικά και τεχνολογία σαν τροποποιητικοί παράγοντες της μορφής της κατοικίας”, Θρακικά Χρονικά τ. 38/1983, Ξάνθη, Χ. Μελκίδη, Τα μουσουλμανικά μνημεία της Ξάνθης και η Συμβολή τους στην πολεοδομική εξέλιξη της πόλης, Διδακτορική Διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική Σχολή, Οκτώβριος 1999, Γ. Κίζης, “ΘΡΑΚΗ”, Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, τ. 8, Μακεδονία Β΄- Θράκη, Μέλισσα, Αθήνα 1991.